Koningstal Infracare

Er waren zulke hoge verwach­tingen, maar ondanks meer dan twee decennia van samenwerking hebben de betrekkingen tussen Israël en het 'gematigde' buurland Jordanië een nieuw dieptepunt bereikt. Zelfs het vredes­verdrag is nu niet veel meer dan een formaliteit.

Hoewel de twee landen vredesakkoorden hebben gesloten, ambassadeurs hebben uitgewisseld en op een aantal gebieden samenwerken, zien de meeste Jordaniërs Israël nog steeds als een vijandelijke Staat.

Zo is er bijvoorbeeld bij Jordaniërs, met name die met een Palestijnse achtergrond, sterk verzet tegen recentelijk ondertekende gas overeenkomsten met Israël voor de levering van aardgas. Veel Jordaniërs zijn niet langer geïnteresseerd in vrede met Israël, ook overheids­functio­narissen die zeggen dat het zogenaamde 'vredes­akkoord' begint te lijken op de 'koude vrede' met Egypte, die slechts minimale veiligheidsafspraken tussen de twee landen bevat, maar geen echte vreedzame samenwerking, zoals velen in Israël hadden gehoopt.

Op 28 oktober 2018, precies een jaar geleden, verraste de Jordaanse koning Abdullah Israël toen hij eenzijdig een clausule van het vredesverdrag opzegde, die een einde maakte aan de pacht van zijn enclave ten westen van de Jordaan, genaamd het 'Eiland van de vrede'. Het besluit van Jordanië om het gebied terug te nemen is legaal volgens het vredesakkoord, maar deze stap maakte een einde aan de dromen van veel Jordaniërs en Israëli's over een warme vrede.

De betrekkingen met het naburige koninkrijk hebben in de loop der jaren vele ups en downs gekend. Het is geen geheim, dat de Jordaanse koning zich de afgelopen jaren tegen de Israëlische soevereiniteit over de Tempelberg heeft ingespannen, door het aanzetten tot verzet tegen elke Joodse aanwezigheid op het heilige plateau. Jarenlang heeft koning Abdullah Israël veroordeeld om de gunst van de Islamisten in zijn koninkrijk te verkrijgen, uit angst voor de instabiliteit die zij dreigen te ontketenen. Voor degenen die het zich niet herinneren, heeft Jordanië besluiten van de UNESCO geïnitieerd en gesteund om elke band tussen de Tempelberg en het Joodse volk te ontkennen, een fiasco dat Israël woedend maakte.

Hoewel Jordanië niet werd geschaad door de demon­straties van de Arabische Lente, zijn functio­narissen van het koninkrijk terecht bezorgd over de geweld­dadige demonstraties wegens de verslechterende economische situatie.
Er zijn vele andere factoren die ook het koninklijke regime van de Hashemitische dynastie in Jordanië ten val dreigen te brengen; islamisten in het koninkrijk, lokale ISIS-elementen, en in de afgelopen jaren de honderdduizenden Syrische vluchtelingen die de demografische stabiliteit van het koninkrijk dreigen te ondermijnen. Vandaag lijken veel Jordaniërs zich aan te sluiten bij het soort demonstraties die nu in Libanon en Irak plaatsvinden.

Tel daarbij op dat de koning van Jordanië een van de zwakste leiders in de Arabische wereld is op militair, economisch en politiek gebied. Hoe denkt hij uit deze puinhoop te geraken? Door Israël te veroordelen natuurlijk. Dat is de formule die hij van andere Arabische leiders heeft geleerd. Hoe meer je tegen Israël raast, hoe meer je populair wordt in de ogen van je volk.

Delicate evenwichtsoefening
Maar het is een delicate evenwichtsoefening. Om te overleven moet hij zich publiekelijk vijandig opstellen tegenover Israël. Tegelijkertijd moet er achter de schermen een redelijker relatie met de Joodse Staat in stand worden gehouden, zowel om de Amerikaanse regering tevreden te houden als om de watervoorziening uit Israël in stand te houden, zoals bepaald in het vredesakkoord. Abdullah kan zich in het openbaar voordoen als de grootste vijand van Israël, maar als er geen water meer voor zijn volk zou stromen, zou hij toch in de problemen komen.

De koning van Jordanië is niet bang om Israël in het publieke debat te veroordelen en problemen tegen het land aan te wakkeren, zolang de wereld nog de Israëlische vlag in Amman ziet wapperen. Het idee is dat in het openbaar alles kan, zolang de verkeerde mensen er maar niet achter komen dat je in werkelijkheid nog steeds samenwerkt met de zionisten - een les die de koning vanaf het begin heeft geleerd toen hij de troon ontving van zijn vader, koning Hussein.

Israël is wettelijk verplicht, en en het is in overeen­stem­ming met de overeenkomst die het heeft getekend, om het 'Eiland van de Vrede' en een aangrenzende enclave in het Jordaandal te ontruimen. Israëlische media berichten de laatste dagen dat de partijen een verlenging van de overeenkomst met zes maanden hebben bereikt, maar de media in Jordanië en officiële woordvoerders ontkenden dat er een verlenging is bereikt. De gebieden in kwestie zijn landbouwgronden, maar ook een regio waar in de vorige eeuw een waterkrachtcentrale werd gebouwd die tienduizenden burgers van stroom voorziet.

Het is niet duidelijk wat de toekomst voor de vrede in de regio in petto heeft en of Israël Jordanië zal straffen als het de clausule in de pachtovereenkomst opzegt door zijn jaarlijkse watervoorziening te beperken. Eén ding is duidelijk: de vrede met Jordanië is ijskoud...